Eksik istihdamdakiler ile umudunu yitirip iş aramayı bıraktığı için işgücü dışına çıkanların sayısındaki artış işsizlik olgusunu “örtülü” hale getirirken, Ocak 2023 itibariyle 8,5 milyona ulaşan “geniş tanımlı işsiz” sayısının, dünyadaki 94 ülkenin nüfusundan fazla olduğu belirlendi.
Dünya gazetesinden Naki Bakır'ın yazısına göre TÜİK mevsim etkisinden arındırılmış işgücü verilerinde 15 yaş üstü nüfus bu yılın ocak ayında önceki aya göre 64 bin kişi artarak 65 milyon 166 bin kişiye, işgücüne dahil nüfus 188 bin kişi artarak 35 milyon 260 bin kişiye, istihdamdaki nüfus 354 bin kişi artarak 31 bin 837 bin kişiye ulaşırken, sadece aktif olarak iş arayanları kapsayan dar tanımlı işsiz sayısı 166 bin kişi azalarak 3 milyon 424 bine, buna göre işsizlik oranı da yüzde 10,2’den yüzde 9,7’ye geriledi.
Örtülü işsizlik büyüdü
Ancak madalyonun öbür yüzü, oldukça farklı. Standart hesaplamaya göre dar tanımlı işsizlik gerilerken, geniş tanımlı işsizlik tersine büyüdü. Anket yöntemiyle belirlenen TÜİK işgücü verilerinin derlendiği referans döneminde sınırlı sürelerle çalışmış olanları gösteren “zamana bağlı eksik istihdam” sayısı bir ayda 370 bin kişi artarak 1 milyon 971 bin kişiye ulaştı.
Günübirlik bulabildiği düzenli olmayan işlerde bir saatten fazla 40 saatten az çalışanlar bu kapsamda yer alıyor. Düzenli bir işi olmadığı halde “istihdamda” sayılan bu gizli işsizler, toplam çalışan sayısının yüzde 6,2’sini oluşturuyor.
Umudunu yitirdiği için iş aramayı bırakmış veya çeşitli nedenlerle aktif olarak iş aramayan, ancak iş olması durumunda işbaşı yapmaya hazır kişileri kapsayan “potansiyel işgücü” kapsamındakilerin sayısı da 55 bin kişi artarak 2 milyon 958 bin kişi oldu. Bu kişiler aktif iş aramadığı için işgücüne dahil olmayan nüfus kapsamında değerlendiriliyor.
Buna göre TÜİK’in “âtıl işgücü” olarak tanımladığı ve dar tanımlı işsizler, zamana bağlı eksik istihdamdakiler ve potansiyel işgücü toplamından oluşan geniş tanımlı işsizlerin toplam sayısı önceki aya göre 259 bin kişi artarak 8 milyon 353 bin kişiye, geniş tanımlı işsizlik oranı da yüzde 21,3’ten yüzde 21,9’a yükseldi.
Bu veri, geniş tanımlı işsiz sayısının, standart ve potansiyel işgücünün toplamı içindeki oranını ifade ediyor. Buna göre Türkiye’de potansiyel işgücü de dahil toplam işgücünü oluşturan nüfusta her 5 kişiden 1’i işsiz durumda.
94 ülkenin nüfusları daha az
Bu arada Türkiye’deki geniş tanımlı işsizlerin sayısının, Birleşmiş Milletler (BM) tarafından kabul edilen dünyadaki 195 ülkenin 94’ünün nüfuslarından daha fazla olduğu belirlendi. Türkiye’nin geniş tanımlı işsiz sayısının toplam nüfusundan daha fazla olduğu ülkeler arasında Norveç, Danimarka, Finlandiya gibi İskandinav ülkeleri, çoğu Balkan ülkesi, Kırgızistan, Türkmenistan gibi Türk Cumhuriyetleri ve Baltık ülkeleri de yer alıyor.
Pandemi hasarı giderilemedi
Pandemi sürecinde çalışma yaşamı ve işgücü piyasasında bozulan dengeler, pandemi etkileri ortadan kalktığı halde önceki düzeylerine gelemedi. Aralık 2019 itibarıyla dar tanımlı işsiz sayısı 4 milyon 352 bin, eksik istihdam ve potansiyel işgücü ile birlikte geniş tanımlı işsiz sayısı ise 6 milyon 379 bin kişi düzeyindeydi.
Dar tanımlı işsiz sayısı, salgının yol açtığı koşullarda aktif iş arayanlardaki azalmanın da etkisiyle gerileyerek Ocak 2021’de 3 milyon 961 bine inerken; eksik istihdamdakilerin sayısının rekor artışla 368 binden 2 milyon 360 bine, potansiyel işgücünün de 1 milyon 659 binden 4 milyon 192 bine fırladığı Ocak 2021 itibarıyla geniş tanımlı işsiz sayısı 10 milyon 516 bin kişi, oranı da yüzde 29,4 ile şu ana kadarki en yüksek düzeylerine ulaşmıştı.
Geniş işsizlik, bu yılın ocak ayındaki artışla birlikte Ocak 2021’de ulaştığı tepe noktanın 2 milyon 163 bin altında gerçekleşti, ancak pandemi öncesi olan 2019 sonu düzeyinin hala çok üzerinde bulunuyor.
Aktif iş arayanların baz alındığı dar tanımlı işsiz sayısı 2019 sonundan bu yana yüzde 21,3 oranında 928 bin kişi azalırken, düzensiz işlerde kısa süreli çalışanlar ile umudunu yitirip iş aramayı bırakmış işsizler de dahil geniş tanımlı işsiz sayısının o tarihe göre yüzde 31 oranında 1 milyon 974 bin kişi daha fazla olduğu dikkati çekiyor.
İşsiz artışı, nüfus artışını katladı
Yıllar itibarıyla düzensiz, yetersiz çalışanlar ile umudunu yitirip iş aramayı bırakanların giderek artması sonucu geniş tanımlı işsiz sayısında; genel nüfus, işgücü ve aktif iş arayanlardakinin çok üzerinde gerçekleşen büyüme; işsizlik olgusunun örtülü hale geldiği bir sürece işaret ediyor.
Ocak 2014-Ocak 2023 arasında toplam nüfus yüzde 11,2 oranında 8 milyon 612 bin, bunun içinde çalışma çağındaki 15 ve üzeri yaştakiler yüzde 15,2 oranında 8 milyon 595 bin; bunların da içinde işgücüne dahil nüfus yüzde 25,9 oranında 7 milyon 245 bin, istihdamdakilerin sayısı yüzde 25,2 oranında 6 milyon 403 bin, aktif iş arayanlara göre işsizlerin sayısı da net olarak yüzde 32,7 oranında 843 bin kişi arttı.
2014 başında yüzde 9,2 olan dar tanımlı işsizlik oranı 2023 başında yüzde 9,7 düzeyinde oluştu. Ancak aynı tarihlerin karşılaştırmasında; eksik istihdamdakilerin sayısı 182,9 oranında net 1 milyon 274 bin, iş aramayı bırakmış potansiyel iş gücü yüzde 44,4 oranında 909 bin kişi arttı.
Bunun sonucunda, geniş tanımlı işsiz sayısı yüzde 56,8 oranında net 3 milyon 26 bin kişi büyüdü. Dar tanımlı işsizlik oranı yaklaşık aynı düzeylerde gerçekleşirken, 2014 başında yüzde 17,8 olan geniş tanımlı işsizlik oranı pandemi dönemindeki yükseliş ve iniş sonrası 2023 başı itibarıyla yüzde 21,9 düzeyinde oluştu.